Ulusal ve uluslararası uçuş gerçekleştirecek tüm hava araçlarının Şikago Sözleşmesi kapsamında ICAO tarafından yayımlanan mevzuata (Annexes, Standards and Recommended Practices /SARPS) uygun şekilde çeşitli sertifikalara sahip olması gerekmektedir. Bunları genel olarak şöyle sıralayabiliriz;
- Tip Sertifikası (Type Certificate – TC)
- Uçuşa Elverişlilik Sertifikası (Certificate of Airworthiness – CoA)
- Gürültü Sertifikası (Noise Certificate)
- Tescil Sertifikası (Registration Certificate)
Bunlara ek olarak; aşağıdaki sertifikalar da havacılıkta sıkça adı geçen, operatörler ve havacılık personeliyle ilgili belgelerdir.
- İlave Tip Sertifikası (Supplemental Type Certificate – STC)
- Üretim Sertifikası / Üretim Organizasyonu Onayı (EASA POA, FAA PA, SHGM ÜOO, vb.)
- Tasarım Organizasyonu Onayı (EASA DOA, FAA ODA, SHGM TOO, vb.)
- Parça/Cihaz Onayı (EASA ETSO, FAA TSO, SHGM TR-TSO, vb.)
- Özel Uçuş İzni Belgesi (Permit to Fly)
- Uçuşa Elverişlilik Gözden Geçirme Sertifikası (Airworthiness Review Certificate)
- İşletme Sertifikası / İşletme Ruhsatı (Air Operator Certificate)
- Hava aracı Pilot Lisansı (CPL, ATPL, UPL, vb)
- Hava aracı Teknisyen Lisansı (Aircraft Maintenance Licence – AML)
- Hava aracı Telsiz Ruhsatı (Aircraft Radio Station License)
Yukarıdaki sertifikalardan anlaşılacağı üzere havacılık standartlara ve belgelere dayalı bir sistemdir. Hava aracının tasarımından üretimine, uçuşundan bakımına, ineceği hava alanından seyrüseferini gerçekleştireceği hava sahasına kadar her bir konu belirli standartlara uygun olmalıdır. Söz konusu standartları ise başta Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatı (ICAO) olmak üzere ülkelerin Sivil Havacılık Otoritesi (NAA) belirlemektedir.
Bu yazımızda, yalnızca hava aracı sertifikaları üzerinde duracağız ve sertifikaların alınmasına yönelik süreçleri özetlemeye çalışacağız.
Tip Sertifikası
Tip Sertifikası, hava aracı tasarımının ve tüm bileşen parçalarının (pervaneler, motorlar, kontrol istasyonları vb. dahil) onayıdır. Tasarımın geçerli uçuşa elverişlilik, gürültü, yakıt havalandırma ve egzoz emisyon standartlarına uygun olduğunu gösterir. ICAO tarafından yayımlanmış Annex ve Doc9760 mevzuatına uygun şekilde Ülkelerin Havacılık Otoriteleri tarafından yayımlanan Sertifikasyon Şartnamelerine (Uçuşa Elverişlilik Standartları) göre testler ve kontroller gerçekleştirilir. Örneğin Amerikan Boeing firması bulunduğu ülkenin otoritesi olan FAA tarafından yayımlanmış kurallara tabidir. FAA tarafından ilgili kurallara göre denetimler gerçekleştirilir, hava aracı testlere tabi tutulur ve her şeyin uygun olması halinde TC yayınlanır.
Uçuşa Elverişlilik Sertifikası
Onaylı Tip Sertifikasına uygun şekilde üretilen her bir hava aracının hava sahasında uçabilmesi için bir Tescil Sertifikasına ve bir de Uçuşa Elverişli olduğuna dair belgeye sahip olması gerekir. Tüm teknik şartları sağlayan hava araçlarına Uçuşa Elverişlilik Belgesi düzenlenirken, bazı istisnai durumlarda Özel Uçuş İzni Belgesi de düzenlenebilmektedir.
Uçuşa Elverişlilik Belgesi, hava aracının Onaylı Tip Sertifikasına uygun olarak üretildiğini ve emniyetli uçuşa uygun olduğunu gösterir. Ülkelerin mevzuatına bağlı olarak, UE Sertifikası yılda bir denetimlerle yenilenir veya süresiz yayımlanabilir. Bu durumda her yıl denetimler gerçekleştirilerek Uçuşa Elverişlilik Gözden Geçirme Sertifikası (Airworthiness Review Certificate) yayımlanabilir.
Gürültü Sertifikası
Hava araçlarının, Şikago Sözleşmesi Ek 16, Cilt I’de yer alan Gürültü Standartlarına ve Önerilen Uygulamalara uygun olması gerekmektedir. Gürültü Sertifikası ise hava aracının söz konusu ICAO gerekliliklerine uygun olduğunu gösterir.
Gürültü Sertifikası, Tip Sertifikasyonu sırasında yapılan bir dizi teste göre belirlenir ve Uçuşa Elverişlilik Sertifikası ile birlikte yayımlanır. Ancak hava aracının gürültü değerlerinin değişmesi durumunda yenilenebilir.
Gürültü Sertifikasyonu için ICAO Ek-16 dokümanına paralel olarak EASA tarafından CS-36 ve FAA tarafından 14 CFR 36 (Part-36) yayımlanmıştır. Ayrıca ülkelerin kendi hava sahasını kullanacak hava araçlarına yönelik gürültü limitleri belirleme hakları vardır.
Tescil Sertifikası
Her bir üretilen hava aracının mutlaka bir ülke siciline kayıtlı olması gerekmektedir. Bunu gösteren belgeye ise Tescil Sertifikası denilmektedir. Eğer hava aracı üretildiği ülkede uçacaksa orada Tescil Sertifikası düzenlenir. Başka bir ülkeye satılması halinde Tescil Sertifikası değiştirilir. Hava araçları aynı anda iki farklı ülke tesciline kayıt edilemezler.
