SHY-21 / SHT-21 Yetkileri Nelerdir?
SHGM tarafından yayımlanan SHY-21 ve SHT-21 kapsamında hangi yetkiler verilmektedir?
Birçoğumuzun bildiği gibi Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) hava aracı tasarım, üretim ve sertifikasyonu konusunda ilk kez 2013 yılında SHY-21 (HAVA ARACI VE İLGİLİ ÜRÜN, PARÇA VE CİHAZIN UÇUŞA ELVERİŞLİLİK VE ÇEVRESEL SERTİFİKASYONU) Yönetmeliğini ve bu yönetmeliği detaylandıran SHT-21 Talimatını yayımlamıştı. (Güncel Hali için bknz.)
Söz konusu talimatın çıkış noktası aslında TAI/TUSAŞ tarafından başlatılan Hürkuş Projesi olmuştu. TAI/TUSAŞ hem ülkemizde mevzuatın eksik olması hem de uluslararası pazara açılabilmek adına başvurusunu ilk önce Avrupa Havacılık Emniyeti Ajansı’na (EASA) yapmış ve SHGM’nin de bilgisi ile çalışmalar yürütülmüştü. 2013 yılında bu mevzuatın yayımlanması sonrasında hem bir SHY-21 Koordinatörlüğü kuruldu, Sertifikasyon Uzmanı alınmaya başlandı ve bir çok kuruluşa yetki verildi. Ayrıca Türkiye’nin EASA onaylı ilk ve tek (hatta belki de son) projesi olan Hürkuş uçağının sertifikasyon çalışmaları da EASA ile birlikte SHGM tarafından gerçekleştirilmiş oldu.
Şimdi SHY-21 kapsamında ne tip yetkiler verilebileceğini inceleyelim. (Sunum) Aslında yetkiler ikiye ayırmak gerekiyor; ürün yetkileri ve organizasyon yetkileri. İlk önce kuruluş yetkilerini incelersek;
1- Tasarım Organizasyonu Onayı (TOO): Bir ürünü veya parçayı tasarlamak isteyen kuruluşlara verilen yetkinlik belgesi diyebiliriz. Üründen kasıt hava aracı (uçak, helikopter, balon), parça deyince ise lastik, aviyonik cihazlar, koltuk, vb. parçalar kastedilmektedir.
2- Üretim Organizasyonu Onayı (ÜOO): Onaylı bir tasarım kuruluşu tarafından tasarlanan ve dokümanları hazırlanan ürün ya da parçayı üretmek isteyen kuruluşlara verilen yetkinlik belgesi. Hava aracı ve üzerindeki tüm parçalar (standart parçalar hariç) bir ÜOO sahibi tarafından üretilmelidir.
3- Yukarıdakilere bir istisna olarak A-TOO ve A-ÜOO yetkileri de mevcut.
Ürün yetkilerine bakacak olursak;
1- Tip Sertifikaları: Hava aracı, motor ve pervane için verilmekte olan bir belge. Tip Sertifikası verilmeden önce kuruluş TOO yetkisini almak ve ürün tüm gerekli testleri başarı ile geçmek zorunda.
2- ETSO (TTSU) Yetkilendirmesi: Hava aracı üzerindeki parça ve ekipman için verilen bu yetki için TOO yerine A-TOO yetkisi yeterli görülüyor. Hava aracı gibi parçaların da testleri geçmesi zorunlu.
Tabi yukarıdaki yetkilere bağlı olarak verilen bazı onaylar da mevcut;
- Özel Uçuş İzni
- Tamir ve Değişiklik Onayları
- Uçuşa Elverişlilik ve Gürültü Sertifikaları
- Tip Sertifikası Validasyon Onayı
Aşağıda SHY-21 / SHT-21 bölümlerini ve yetki kapsamlarını özetleyen bir grafik bulunmaktadır.
