EASA Part-21 kapsamında Tasarım Organizasyonlarında (DOA) Tasarım Güvence Sistemi (DAS) 3 temel bileşenden oluşmaktadır. Bunlar;
Tasarım Fonksiyonu (Tasarım Mühendisleri)
Bağımsız Doğrulama Fonksiyonu (Uyum Doğrulama Mühendisleri)
Bağımsız Sistem İzleme Fonksiyonu (Denetçi)
Bu yazımızda Uyum Doğrulama Mühendislerinin (Compliance verification Engineer – CVE) görev ve sorumluluklarını, atanma kriterlerini ve eğitim gerekliliklerinden bahsedeceğiz.
UDM Görev ve Sorumlulukları;
Sertifikasyon Temelinin oluşturulması
Tip Sertifikasyon / Değişiklik / Tamir sürecinin yürütülmesi
Uyumun bağımsız bir gözle onaylanması
Sürekli Uçuşa Elverişlilik konularının takibi ve sürdürülmesi
UDM Atanma Kriterleri;
Part-21 içerisinde net bir gereklilik bulunmamasına rağmen tasarım, uyum doğrulama ve uçuşa elverişlilik konularında tecrübeli ve yetkin olan kişilerin atanması beklenmektedir.
UDM Eğitim Gereklilikleri;
Genel olarak aşağıdaki eğitimleri almış olması beklenir;
Part-21 eğitimi
Detaylı Tasarım Organizasyonu Onayı (DOA) eğitimi
Alanıyla ilgili teknik/özel eğitimler (Ör: Yapısal UDM – Malzeme Bilgisi, Uçak Yapıları, Kompozit yapılar, vb.)
SHGM tarafından yayımlanan SHY-21 ve SHT-21 kapsamında hangi yetkiler verilmektedir?
Birçoğumuzun bildiği gibi Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) hava aracı tasarım, üretim ve sertifikasyonu konusunda ilk kez 2013 yılında SHY-21 (HAVA ARACI VE İLGİLİ ÜRÜN, PARÇA VE CİHAZIN UÇUŞA ELVERİŞLİLİK VE ÇEVRESEL SERTİFİKASYONU) Yönetmeliğini ve bu yönetmeliği detaylandıran SHT-21 Talimatını yayımlamıştı. (Güncel Hali için bknz.)
Söz konusu talimatın çıkış noktası aslında TAI/TUSAŞ tarafından başlatılan Hürkuş Projesi olmuştu. TAI/TUSAŞ hem ülkemizde mevzuatın eksik olması hem de uluslararası pazara açılabilmek adına başvurusunu ilk önce Avrupa Havacılık Emniyeti Ajansı’na (EASA) yapmış ve SHGM’nin de bilgisi ile çalışmalar yürütülmüştü. 2013 yılında bu mevzuatın yayımlanması sonrasında hem bir SHY-21 Koordinatörlüğü kuruldu, Sertifikasyon Uzmanı alınmaya başlandı ve bir çok kuruluşa yetki verildi. Ayrıca Türkiye’nin EASA onaylı ilk ve tek (hatta belki de son) projesi olan Hürkuş uçağının sertifikasyon çalışmaları da EASA ile birlikte SHGM tarafından gerçekleştirilmiş oldu.
Şimdi SHY-21 kapsamında ne tip yetkiler verilebileceğini inceleyelim. (Sunum) Aslında yetkiler ikiye ayırmak gerekiyor; ürün yetkileri ve organizasyon yetkileri. İlk önce kuruluş yetkilerini incelersek;
1- Tasarım Organizasyonu Onayı (TOO): Bir ürünü veya parçayı tasarlamak isteyen kuruluşlara verilen yetkinlik belgesi diyebiliriz. Üründen kasıt hava aracı (uçak, helikopter, balon), parça deyince ise lastik, aviyonik cihazlar, koltuk, vb. parçalar kastedilmektedir.
2- Üretim Organizasyonu Onayı (ÜOO): Onaylı bir tasarım kuruluşu tarafından tasarlanan ve dokümanları hazırlanan ürün ya da parçayı üretmek isteyen kuruluşlara verilen yetkinlik belgesi. Hava aracı ve üzerindeki tüm parçalar (standart parçalar hariç) bir ÜOO sahibi tarafından üretilmelidir.
3- Yukarıdakilere bir istisna olarak A-TOO ve A-ÜOO yetkileri de mevcut.
Ürün yetkilerine bakacak olursak;
1- Tip Sertifikaları: Hava aracı, motor ve pervane için verilmekte olan bir belge. Tip Sertifikası verilmeden önce kuruluş TOO yetkisini almak ve ürün tüm gerekli testleri başarı ile geçmek zorunda.
2- ETSO (TTSU) Yetkilendirmesi: Hava aracı üzerindeki parça ve ekipman için verilen bu yetki için TOO yerine A-TOO yetkisi yeterli görülüyor. Hava aracı gibi parçaların da testleri geçmesi zorunlu.
Tabi yukarıdaki yetkilere bağlı olarak verilen bazı onaylar da mevcut;
Özel Uçuş İzni
Tamir ve Değişiklik Onayları
Uçuşa Elverişlilik ve Gürültü Sertifikaları
Tip Sertifikası Validasyon Onayı
Aşağıda SHY-21 / SHT-21 bölümlerini ve yetki kapsamlarını özetleyen bir grafik bulunmaktadır.
