İnsansız Hava Aracı Sistemleri ve Yeni Arayışlar
Uçaklarda piston motorlardan sonra jet motorların kullanılması bir devrimdi. Daha az yakıt, daha uzun menzil ve daha güvenilir olması gibi sebepler jet motorların tercih edilmesine neden oldu. Ancak karbon salınımına bağlı olarak iklimsel şartların kötüleşmesi sektörü yeni arayışlara itti. Daha öncelerde de çeşitli denemeler yapılmasına rağmen son 10 yılda hızlı bir ilerleme kaydedildi. Uluslararası Sivil Havacılık Organizasyonu (ICAO) tarafından da rapor edildiği şekilde dünya çapında elektrik-hibrit ve hidrojen temelli itki sistemlerine yönelik projelerde bir patlama oldu.
Tabi bu gelişmeleri hızlandıran ana etmen insansız hava araçları ya da herkesin bildiği şekliyle drone’lar oldu. Elektrik motorların kullanılması nedeniyle çevreye kötü etkilerinin olmaması, bir çok işi ucuz ve kolay bir şekilde gerçekleştirmeleri, uygun fiyatları ve eğlenceli kullanımlarıyla İHA’lar artık her yerde. İHA’larda yapılan çalışmalara paralel olarak uçaklarda da yeni konseptler denenmekte. Bunun en bariz örneği Dikey İniş Kalkış yapabilen (Vertical Take-Off Landing) hava araçları. Elektrikle çalışan motorlar yardımıyla hem dikey hem de yatayda seyir edebilme kabiliyeti sayesinde havada yolculuk için ideal gözüküyorlar. Tabi bu tip VTOL hava araçlarının artması hava trafiğinde de önemli değişikliklere neden olacağı şimdiden anlaşılmaktadır. Elektrik motorları, İHA’lar, VTOL hava araçları derken sivil havacılık otoriteleri tüm kurallarını yeniden yazmaya başladı bile. Örneğin ICAO tarafından RPAS, EASA ve FAA tarafından Part-UAS gibi kurallarla İnsansız Hava araçlarının kullanımı, haberleşme sistemleri, sertifikasyonu, hava sahasının kullanımı, pilotluk ve tescil sorunları, kayıt ve takip edilmeleri gibi bir çok konuya çözümler üretilmeye çalışılıyor. Bu kapsamda kimi zaman tüm ülke otoritelerinden uzmanlar bir araya gelerek kuralları standart hale getirmeye çalışıyorlar (Ör: JARUS, ICAO ve EASA)
Milli ve yerli projelerin konuşulduğu bir dönemde, Türkiye olarak bu konularda ne yapılıyor? İnsansız Hava Araçları konusunda Türkiye öncü ve güçlü ülkelerden biri. Özellikle askeri alanda TAI/TUSAŞ ve Baykar çok önemli projeleri gerçekleştirdi. Sınıflarında en iyi İHA’ları üreten bu kuruluşlar yeni projeler için de kolları sıvamış durumda. Tabi büyük şirketlerin gelişmesi aynı zamanda yeni bir eko-sistemin oluşmasını ve yan sanayinin de büyümesini sağlıyor. Ancak şunu da belirtmek gerekir ki VTOL konusunda henüz emekleme aşamasındayız.
Türkiye’deki ve Dünya’daki VTOL ya da Uçan araba çalışmaları için şu yazımıza göz atın.
Aşağıda, İHA mevzuatları konusunda referans linkler yer almaktadır.
ICAO RPAS Panel Sayfası – https://www.icao.int/safety/UA/Pages/Remotely-Piloted-Aircraft-Systems-Panel-(RPASP).aspx
ICAO UTM Guidance (Hava Trafiği ile ilgili hedefler, rehber doküman) – https://www.icao.int/safety/UA/Pages/UTM-Guidance.aspx
ICAO UAS Toolkit (Ülkelerin İHA kuralları bir araya getirilmiş) – https://www.icao.int/safety/UA/UASToolkit/Pages/default.aspx
FAA (Amerika Birleşik Devletleri’nde İHA kuralları) – https://www.faa.gov/uas/
ABD’de özel izin verilen İHA uygulamaları – https://www.faa.gov/uas/advanced_operations/certification/criteria_special_classes/
FAA İnsansız Hava Aracı Uçuşa Elverişlilik Sertifikasyonu – https://www.faa.gov/documentLibrary/media/Order/FAA_Order_8130.34D.pdf
EASA Civil Drones (Avrupa’da İHA mevzuatı hakkında) – https://www.easa.europa.eu/easa-and-you/civil-drones-rpas
JARUS (Bir çok devletin İHA mevzuatını uyumlu haline getirmek için oluşturduğu organizasyon) – http://jarus-rpas.org/regulations
SHGM (Türkiye’de İHA ve drone kullanımı) – https://iha.shgm.gov.tr/public/index
